ΗΠΑ, διχάζουν οι υπερεξουσίες του Ομπάμα

Για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας

The New York Times

Επιφανή στελέχη της κυβέρνησης Ομπάμα διαφωνούν ριζικά για μερικές από τις εξουσίες σχετικές με την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, που κληρονόμησαν από τον πρώην πρόεδρο, Τζορτζ Μπους. Το ρήγμα είναι πιο εμφανές μεταξύ κορυφαίων δικηγόρων του Στέιτ Ντιπάρτμεντ και του Πενταγώνου, αλλά έχει προκαλέσει συγκρούσεις και μεταξύ δικηγόρων του υπουργείου Δικαιοσύνης και υπαλλήλων των εθνικών υπηρεσιών ασφαλείας. Η συζήτηση εστιάζεται στο πόσο ευρύς είναι ο ορισμός «των τύπων» υπόπτων για τρομοκρατικές ενέργειες, οι οποίοι μπορούν να κρατηθούν χωρίς δίκη ως αιχμάλωτοι πολέμου. Το αποτέλεσμα της διαμάχης, που μαίνεται εδώ κι έναν χρόνο, αναμένεται να επηρεάσει την εθνική πολιτική για την ασφάλεια, σε θέματα όπως ο αριθμός των συλληφθέντων στις ΗΠΑ ή η νομιμότητα των επιδρομών μη επανδρωμένων αεροσκαφών.

Στα χρόνια μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, ο κ. Μπους διεκδίκησε απεριόριστες εξουσίες ως αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων, επιτρέποντας τη σύλληψη όσων είχαν θεωρηθεί απειλή - μια άποψη τόσο ευρεία που το υπουργείο Δικαιοσύνης επί προεδρίας του δήλωσε κάποτε στις δικαστικές αρχές ότι εναπόκειται στη νόμιμη διακριτικότητα του προέδρου να φυλακίζει εχθρούς μαχητές ακόμη και «μια μικρή γριά κυρία στην Ελβετία, που δώρησε άθελά της στην Αλ Κάιντα». Το επιτελείο Ομπάμα, ωστόσο, απορρίπτοντας αυτού του είδους τους ισχυρισμούς ως υπερβολικούς, προσπαθεί να αποδείξει ότι η εκτελεστική εξουσία μπορεί πράγματι να διενεργεί πολέμους, αλλά και να σέβεται τα όρια που επιβάλλει στον πρόεδρο ο νόμος.

Τον Μάρτιο του 2009, το νομικό επιτελείο του Ομπάμα υιοθέτησε νέα θέση για το ποιος μπορεί να φυλακιστεί στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας, θέση που σεβόταν περισσότερο τη διεθνή νομοθεσία, περιλαμβανομένης της Συνθήκης της Γενεύης, απ’ ό, τι η πολιτική Μπους. Εκείνο, όμως, που δεν έγινε γνωστό είναι ότι η κυβέρνηση ενεπλάκη σε διαμάχες για το πώς τελικά θα εφαρμοστεί η νομοθεσία, που αναπτύχθηκε από συμβατικούς στρατούς στους πολέμους κατά της τρομοκρατίας.

Η ανάλυση αυτής της διαμάχης προσφέρει πολλές εκ των έσω πληροφορίες για το πώς το επιτελείο πρώην καθηγητών της Νομικής και δικηγόρων εν ενεργεία, οι οποίοι όλοι τους σχεδόν είναι βετεράνοι της κυβέρνησης Κλίντον, διαμορφώνει τώρα σημαντικές πτυχές της πολιτικής Ομπάμα.

Στο Γκουαντάναμο

Τον Φεβρουάριο του 2009, λίγες εβδομάδες μετά την ορκωμοσία, ο ομοσπονδιακός δικαστής, Τζον Μπέιτς, ο οποίος επιβλέπει πολλές υποθέσεις κρατουμένων στο Γκουαντάναμο, έθεσε το προκλητικό ερώτημα: επιθυμεί η κυβέρνηση Ομπάμα να μεταβάλει τη θέση Μπους ότι ο πρόεδρος διατηρεί σαρωτικές εξουσίες σε ό, τι αφορά τη φυλάκιση υπόπτων χωρίς δίκη εν καιρώ πολέμου; Δικηγόροι του Στέιτ Ντιπάρτμεντ θεωρούν ότι εάν αποσυρθεί η θέση Μπους, τότε η νίκη θα γίνει πιο δύσκολη. Κατόπιν προεδρικής οδηγίας, το υπουργείο Δικαιοσύνης του Ομπάμα επανήλθε στο θέμα τον Μάρτιο του 2009, διαμηνύοντας ότι ο πρόεδρος μπορεί να φυλακίσει χωρίς δίκη μόνο άτομα που συμμετείχαν σε δραστηριότητες της Αλ Κάιντα ή συμμάχους τους. Στο παρασκήνιο, όμως, η μάχη αναζωπυρώθηκε όταν η κυβέρνηση Ομπάμα αντιμετώπισε την υπόθεση του Μπελκατσέμ Μπενσαγιάχ, ενός Αλγερινού, ο οποίος συνελήφθη στη Βοσνία και κρατήθηκε χωρίς δίκη στο Γκουαντάναμο. Ο Αλγερινός κατηγορήθηκε ότι διευκόλυνε την πρόσβαση επίδοξων μαχητών στα στρατόπεδα της Αλ Κάιντα στο Αφγανιστάν. Δικαστής έκρινε ότι αυτού του είδους η «ανοιχτή υποστήριξη» είναι αρκετή για να θεωρηθεί αιχμάλωτος πολέμου. Η υπόθεση του Μπενσαγιάχ βρίσκεται ακόμη στα δικαστήρια, ενώ δαπανήθηκαν πολλές ώρες ανάλυσης μόνο και μόνο για να καταλήξουν στο ίδιο συμπέρασμα ότι ο ύποπτος μπορεί να κρατηθεί χωρίς δίκη. «Νομίζω ότι η αλλαγή ύφους ήταν σημαντική και βοήθησε σε διεθνές επίπεδο», δήλωσε ο σύμβουλος του Μπους, Τζον Μπέλινγκερ. «Αλλά η αλλαγή στη νομοθεσία υπήρξε διακοσμητική. Και φυσικά τίποτε δεν άλλαξε στο αποτέλεσμα».

Αντίθετη γνώμη έχει ο σκληρός επικριτής της πολιτικής Μπους και κορυφαίος δικηγόρος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, κ. Χάρολντ Κοχ, ο οποίος παρατήρησε πρόσφατα ότι οι αλλαγές που έχει υιοθετήσει η κυβέρνηση -περιλαμβανομένης της αυστηρής εφαρμογής της απαγόρευσης των βασανισμών- έχουν τεράστια σημασία. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, τόνισε ο ίδιος, μπορούν τώρα να υπερασπιστούν την πολιτική τους στην εθνική ασφάλεια ως πλήρως εναρμονισμένη με την εσωτερική και διεθνή νομοθεσία. «Δεν λέμε ότι δεν πρέπει να διεξάγουμε μάχες», δήλωσε ο κ. Κοχ. «Απλά λέμε ότι πρέπει να κάνουμε αυτές τις μάχες στο πλαίσιο του νόμου».

Έντυπη Καθημερινή